کسب و کار به فرآیندی گفته می‌شود که در ازای دستمزد و پول، کالا، خدمات و یا هر دو برای مشتریان هدف ایجاد گردد. درواقع کسب و کار نهاد‌ها و سازمان‌های انتفاعی است که به شکل فعالیت‌های بازرگانی، خدماتی، تخصصی، تولیدی و… صورت می‌پذیرد.
همچنین عبارت کسب و کار به معنای هر فعالیت بازرگانی، خرید و فروش کالا و یا ارائه خدمات دائمی و مستمر جهت سودآوری، امرار معاش و درآمدزایی می‌باشد. بنابراین یک شرکت کوچک خدمات کامپیوتری، مغازه لباس فروشی محلی، نهاد‌های بزرگ دولتی، کمپانی‌های معروف دارای چندین شعبه و… همگی کسب و کار محسوب می‌شوند.
توسعه و پیشرفت
بدیهی است که به منظور توسعه و پیشرفت روزافزون جامعه و اجتماع، مقوله کسب و کار و درآمد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می‌باشد. درکل کسب و کار در پروسه شکل‌گیری جامعه‌ای کارآمد و مفید، رشد اقتصادی، ارائه خدمات، فراهم کردن کالا‌ها و… نقش بسزایی دارد.
از دیگر ویژگی‌های کسب و کار می‌توان به تأمین نیاز‌های مردم، شکوفایی اجتماعی، نشاط، پویایی، توسعه اقتصادی، نوآوری، اشتغال زایی، رفاه عمومی، امنیت روانی جامعه و مردم، آسایش و رفاه اشاره کرد.
لازم به ذکر است که کار و تلاش اقتصادی در کنار ایفای نقش مهم و مثبت در شکل‌گیری تعالی شخصیت انسان‌ها و درآمدزایی، رشد و توسعه جامعه را به دنبال دارد و درواقع اصلی‌ترین دلیل ایجاد ثروت و رفاه بشمار می‌رود.
اقتصاد سرمایه‌داری
کسبوکار در اقتصاد سرمایه‌داری نقش مهمی دارد، زیرا اغلب کسب‌وکار‌ها که در مالکیت بخش خصوصی می‌باشند به این دلیل راه‌اندازی می‌شوند که سودساز بوده و دارایی صاحب‌شان را بیافزایند. کسب‌وکار‌ها می‌توانند ناسودبر باشند یا مالک آن‌ها دولت باشد. (مثل شرکت‌های دولتی)
از کسب‌وکاری که چندین فرد در دارایی آن شریک باشند، با عنوان شرکت نام برده می‌شود. پترس و پلومن، از صاحب‌نظران این حوزه، بر این باورند که هر نوع خرید و فروش، کسبوکار نیست، بلکه کسبوکار هر نوع تبادل تکرار شونده و تجدید‌پذیر است.
معمولاً کسب‌وکار‌ها در شکل خصوصی آن نمود پیدا می‌کنند که تلاش دارند بر سود بیشتر یا فروش بیشتر تمرکز کنند و سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهند.
به‌طور خلاصه سه روش برای شروع یک کسبوکار وجود دارد:
- راه‌اندازی کسب و کار جدید
- خرید کسب و کار موجود از شخص دیگر
- نمایندگی یا حق‌امتیاز (فرانشیز)
انواع کسبوکار
انواع کسبوکار به شرح زیر می‌باشد:
تعداد چشمگیری از کسب‌وکار‌ها در اکثر کشور‌ها از جمله آمریکا، کاروکاسبی‌های کوچکی هستندکه بخش اعظم اشتغال نیروی کار را فراهم می‌نمایند.
به‌طور کلی کسب‌وکار‌ها از لحاظ مالکیت شامل کسب‌وکار‌های شخصی (انفرادی) و شرکتی می‌شوند. کسب‌وکار‌های شخصی کوچک مقیاس‌اند و متعلق به یک شخص بوده و اغلب به صورت خویش فرما هستند. (این بدان معناست که یک نفر مالک و کارفرما است)
این نوع کسبوکار طیف وسیعی از فعالیت‌های اقتصادی را در برمی‌گیرند: تعمیرکاران خودرو و لوازم خانگی، بنگاه‌های معاملات ملکی، کشاورزان، صنعتگران خرد و غیره نمونه‌هایی از کسب‌وکار‌های شخصی هستند.
کسب‌وکار‌های شرکتی پیچیده‌ترین نوع کسب‌وکار‌ها هستند. شرکت، کسب و کاری است که خودش هویت قانونی دارد (شخصیت حقوقی)؛ به این معنا که قانون با یک شرکت مشابه یک فرد یا انسان رفتار می‌کند.
شرکت‌ها حقوق و تعهدات خاصی دارند؛ دقیقاً همانند آنچه که انسان‌ها انجام می‌دهند. برای مثال، یک شرکت می‌تواند دارایی داشته باشد، با دیگر شرکت‌ها یا افراد وارد قرارداد شود و حتی علیه آن‌ها شکایت کند و مورد شکایت قرار بگیرد.
انواع ساختار کسب و کار
انواع ساختار کسب و کار به شرح زیر می‌باشد:
مالکیت یگانه (sole proprietorship)
به‌طور پیش فرض مؤسس یک کسب و کار مالک تمامی آن است و مسئولیت تمامی بدهی‌ها و مالیات‌ها هم به عهدهٔ مالک است.
شرکت تضامنی (general partnership)
اگر سود و زیان کسب و کار در میان عده‌ای از شرکای تجاری تقسیم شود به آن شرکت تضامنی گفته می‌شود. به‌طور پیش فرض همهٔ شرکا سهم یکسانی در مدیریتِ کسب و کار و سود و ضرر دارند. در صورت زیان سایر دارایی‌های شرکا (که در این تجارت سرمایه‌گذاری نشده است) نیز مورد خطر قرار می‌گیرد.
شرکت سهامی یا کورپوریشن (corporation)
نوعی واحد حقوقی است که مدیریت آن توسط هیئت مدیره صورت می‌گیرد. سود داراییِ شرکت را «سهام» مینامند و مالکین سهامِ شرکت در صورت زیان بخشی از دارایی‌های سرمایه‌گذاری شدهٔ خود را از دست می‌دهند اما سایر دارایی‌های سهامداران (که در شرکت سرمایه‌گذاری نشده) تهدید نمی‌شود. دو نوع سهام برای این شرکت‌ها عرضه می‌شود.
سهامی عام (Common Stock): سهامداران عام (بسته به میزان سهام خود) مالک شرکت و سود آن هستند. به صورت پیش فرض سهامداران به ازای هر سهم مالک یک رای برای انتخاب اعضای هیئت مدیره می‌شوند و هیئت مدیره هم مسئول نظارت بر حسن ادارهٔ شرکت است. سود شرکت معمولاً به شکل سود سهام ارائه می‌شود.
البته سود سهام در بازار بورس تضمین شده نیست و شرکت ممن است متضرر باشد و در این صورت سودی پرداخت نمی‌شود. سهامی عام ممکن است در کلاس‌های مختلفی ارائه شود تا به مالکین شرکت اجازه دهند تا نحوهٔ مدیریت و میزان سرمایه‌گذاری در شرکت را بر حسب نیاز خود مدیریت کنند.
کلاس ۱: ۱ رای در ازای ۱ سهم (حالت پیش فرض)
کلاس۲: بدون حق رای
کلاس۳: ۱۰ رای در ازای هر سهم
سهامی ممتاز (Preferred Stock)
این سهام یک سود معین را همواره پرداخت می‌کند مگر اینکه شرکت زیان ده شود.
سهامداران ممتاز نسبت به سهامداران عام برای مالکیت دارایی‌های شرکت در اولویت هستند.
سهامداران عام سود سهام خود را زودتر دریافت می‌کنند.
مشارکت محدود (Limited partnership)
نوعی شرکت است که در آن مدیران شرکت به دو دستهٔ شرکای عمومی (General partners) و شرکای محدود (Limited partners) تقسیم می‌شوند. شرکای عمومی مسئولِ مدیریت کسب و کار هستند، در حالی که «شرکای محدود» صرفاً سرمایه‌گذاران منفعلی هستند که در مدیریت نقش چندانی ندارند.
در این مدل از کسب و کار، شرکای عمومی مسئول تمام بدهی‌های تجارت هستند و در صورت نیاز سایر دارایی‌های آن‌ها نیز باید برای جبران زیان صرف شود. در حالی که شرکای محدود فقط سرمایه‌گذاری خود را از دست می‌دهند.
شرکت مسئولیت محدود (limited liability company)
نوعی ابر شرکت است که در آن اعضای شرکت مالک آن هستند اما مدیریت شرکت به عهدهٔ یک یا چند مدیر است. در صورت زیان فقط سرمایهٔ اعضا مورد تهدید قرار می‌گیرد و خطری متوجه سایر دارایی‌های آن‌ها نیست.
حقوق بازرگانی
حقوق بازرگانی آن دسته از قوانین است که بر رویه‌های کسب و کار حاکم بوده و نظام حقوقی قابل اعمال بر فعالیت‌های تجارتی را تعریف و تنظیم می‌کند. در اکثر حوزه‌های قضایی، مجموعه‌ای از قوانین تجاری برای انواع کسب‌وکار‌ها تعریف گردیده است.
به عنوان مثال در قانون تجارت ایران، انواع شرکت‌ها تعیین و عمده فعالیت‌های اصلی (ذاتی) تجاری در ۴ نوع دسته‌بندی شده که عبارتند از:
فعالیت‌های توزیعی: خرید کالا از تولیدکنندگان یا عمده فروشان و فروش آن‌ها.
تولیدی: تولید محصولات گوناگون و فروش آن‌ها به عموم.
خدماتی: ارائه خدمات.
تجاری کمکی: اعمالی که به تجارت‌ها کمک می‌کنند تا کار خود را تسهیل نمایند.
کسب و کارهای‌های وابسته، اجتماعی، الکترونیک، آزاد، خانگی، کوچک، مدیریتی و….
